مسالۀ دروغ را عالمان و پژوهشگران مختلفی تا به امروز از منظر ؛ اخلاق ؛ مذهب ، مسائل تربیتی ، روانشناسی و .... بررسی کرده اند و اما کمتر نقدی بوده است که با کل نگری و دخیل دانستن مسائل روانشناسی اجتماعی و تاریخی به این موضوع نگریسته باشد . فیلم سینمایی " سعادت آباد " ساختۀ مهدی کرم پور یکی از بهترین تولیدات سینمایی سالهای اخیر کشور بوده که به شکل هنرمندانه ای به این موضوع پرداخته است . کرم پور با محور قراردادن زندگی چند زوج ایرانی که به بهانۀ مراسم جشن تولد در کنار همدیگر جمع شده اند ؛ با مرور یک شبانه روز از زندگی سه زوج ایرانی متعلق به طبقۀ متوسط ؛ نحوۀ تعاملات و ارتباطات آنها با همدیگر را به ظرافت مورد بررسی قرار داده و به تببین و طرح مساله و آسیب شناسی شیوع " دروغ " در جامعه و خانواده های ایرانی پرداخته است . در سایکوسینمای پنجم مرکز آرن و به بهانۀ فیلم سعادت آباد ؛ مساله دروغ از زاویه ای جدید و با رویکرد روانشناسی سیستمی مورد بررسی قرار گرفت .
پنجمین جلسۀ سایکوسینمای مرکز آرن در ساعت ۱۷ پنج شنبه ؛ ۱۰ مهرماه ۹۳ در محل سالن همایش های مرکز آرن برگزار شد . به گزارش روابط عمومی مرکز آرن ، در ابتدای این جلسه ؛ خلاصه ای از فیلم سعادت آباد ، برای حاضرین در سالن نمایش داده شد و پس از پخش فیلم ؛ جلسه با سخنرانی آقای مهندس محمد حسین خاکسار ؛ پژوهشگر و عضو شورای سیاست گذاری مرکز آرن ؛ ادامه یافت .
مهندس خاکسار سخنان خود را در سه محور کلی به مخاطبان ارائه داد و در تحلیلی جامع؛ علت شیوع گستردۀ دروغ در جامعه را از نگاه خود به سه دلیل زیر دانست :
۱) اشتیاق ایرانیان در صد سال گذشته به برقراری یوتوپیا ( آرمانشهر ) و مدینۀ فاضله در کشور که این مطلق انگاری و عدم تحقق اندیشۀ آرمانشهر وعده داده شده توسط جریانات مختلف سیاسی و فکری ، نوعی سرخوردگی و عصبیت تاریخی در جامعۀ ما ایجاد کرده است .
۲) توسعۀ مدرنیزم ( در مفهوم فیزیکی ) و عدم توجه به مفاهیم مدرنیته ( در مفهوم روانی و فرهنگی ) در صد سال گذشته و توسعۀ نامتوازن و کاریکاتوری جامعۀ ایرانی
۳) بسط و تسلط گفتمان چپ در ادبیات و فرهنگ و سیاست ایران از پنجاه سال گذشته و تقابل آن با الگوهای لیبرالی و سرمایه داری در جامعه و ایجاد تناقض در ذهنیات و باورهای طبقۀ متوسط ایرانی
مهندس خاکسار ؛ با بررسی و تحلیل سکانس های مختلف فیلم سعادت آباد و روانشناسی شخصیت شش بازیگر اصلی فیلم ؛ به بیان مصداق هایی از تحلیل سه گانۀ خود از بطن سکانس های فیلم پرداخت .
از نگاه مهندس خاکسار ؛ عنوان فیلم سعادت آباد ؛ اشارتی فلسفی به مفهوم یوتوپیا ؛ یا نظریۀ آرمان شهر افلاطون و " توماس مور " دارد . عضو اندیشکدۀ آرن و تحلیل گر مسائل اجتماعی ؛ با مرور برخی تجربیات تاریخی در دنیا ، ایجاد مدینه فاضله در جهان فعلی را ناممکن و با اشاره به یوتوپیای وعده داده شده توسط آدولف هیتلر و نازی ها در دوران سلطه شان در کشور آلمان ؛ کشتار دهها میلیون نفر در جریان جنگ جهانی دوم را نتیجه عملیاتی شدن آرمانشهر مورد ادعای هیتلر بر روی زمین دانست . مهندس خاکسار ؛ نتیجۀ یوتوپیاخواهی در یک کشور را در ساده ترین شکل ؛ ظهور بحران اخلاقی و فروپاشی ارزش های انسانی در آن کشور دانست . ایشان با اشاره به بحران اخلاقی موجود در بین کاراکترهای فیلم سعادت آباد ؛ این بحران اخلاقی را به تفضیل مورد بررسی قرار داد .
این پژوهشگر حوزۀ علوم شناختی و مسائل اجتماعی ؛ در ادامه سخنان خود با معرفی نمادها و نشانه های موجود در برخی سکانس های مهم فیلم ؛ با اشاره به اشتیاق شخصیت های داستان به استفاده از موبایل ( به عنوان یکی از نمادهای شاخص مدرنیزم ) ؛ مدرنیزاسیون بدون مدرنیته را اسباب تولید فساد و تعارض و دروغ در یک جامعه دانست و رذایلی چون سقط جنین ، فریبکاری ؛ کلاهبرداری، خشونت و ... که در فیلم به تصویر کشیده شده است را نتیجۀ این موضوع دانست .
مهندس خاکسار در بخش پایانی سخنان خود ؛ با اشاره به وجود نمادهایی در فیلم از جمله پختن غذای چینی توسط یاسی ( با بازی لیلی حاتمی ) برای مهمانان اش و واردات کالا از چین توسط محسن ( با بازی حامد بهداد ) و بهرام ( با بازی حسین یاری ) و تعریف های بدون منطق او از کالاهای چینی ؛ با مرور روند شکل گیری حزب توده در ایران و جذب گروه های روشنفکری و مرجع به گفتمان حزب توده در اواسط دهۀ چهل ؛ این موضوعات را اشارت فیلمساز به نفوذ گفتمان چپ در جامعۀ ایرانی دانست و برخورد گفتمان چپ با اندیشه های لیبرالی و سرمایه داری در طول تاریخ را سبب بروز بحران و تناقض در ذهن انسان ایرانی و در نتیجه فروپاشی اخلاقی و بروز اختلالات روانی در بین طبقۀ متوسط ایرانی دانست .
دکتر عطالله عقیلیان ، روانپزشک ؛ سخنران قسمت پایانی سایکوسینمای پنجم مرکز آرن بود . او با اشاره به مبانی عصب شناسی دروغ و معرفی قسمت های مختلف فعال در مغز که در موقع دروغ گفتن انسان فعال می شوند ؛ وجود "خودکنترلی" و " ترمز های مغزی " را یکی از فرآیندهای عصب شناسانه و شناختی برای کنترل دروغ در انسان ذکر کرد و از تفاوت های نورونی و عصب شناختی در مغز دروغ گویان حرفه ای و افراد معمولی خبر داد .
مدیر درمانی مرکز آرن ؛ با اشاره به نتایج پژوهش های علمی ؛ آمار جالبی در مورد میزان دروغ گفتن در برخی جوامع ارائه داد :
٪۶۰ افراد در هر ۱۰ مکالمه بین یک تا سه دروغ می گویند .
٪۵۰ مکالمات نوجوانان با والدین شان به دروغ آلوده است .
٪۸۵ زوجین در مورد روابط پیش از ازدواج شان به هم دروغ می گویند .
عضو شورای سیاست گذاری اندیشکدۀ آرن در بخش پایانی سخنان خود از " روانشناسی دروغ " و دلایل و چرایی دست یازیدن افراد مختلف به این مکانیزم روانی پرده برداشت . به گفتۀ دکتر عقیلیان دروغ قبل از هرچیز یک مکانیسم دفاعی و ابزاری جهت رسیدن به اهداف است که اشخاص مختلف ؛ جهت محافظت از ایگو و آسیب به اعتماد به نفس و مخدوش شدن چهره ای که از خود در نظر دیگران ساخته اند ، مجبور به استفاده از آن می شوند . به گفتۀ ایشان ، افراد با اعتماد به نفس بالا ؛ بیشترین میزان دروغ و افراد دارای اختلال افسردگی کمترین میزان دروغ را به کار می برند و افراد دارای اختلال پارکینسون را از جمله افرادی دانست که امکان دروغ گفتن را ندارند .
پنجمین سایکوسینمای مرکز آرن با پرسش های حاضرین در سالن و تحویل نسخۀ کامل فیلم سعادت آباد به دارندگان آرن کارت ، در ساعت ۱۹ به کار خود پایان داد .
گفتنی است ؛ حضور در این جلسه برای عموم علاقه مندان ، آزاد می باشد و اما اطلاع رسانی پیامکی برگزاری این جلسات فقط به دارندگان آرن کارت انجام می شود . علاقه مندان به کسب اطلاعات بیشتر می توانند از ساعت ۱۰ تا ۱۹ با شماره های مرکز آرن تماس حاصل فرمایند .
